Miasto dzieci świata

Największy przyjaciel rabczańskich dzieci objawił się po raz pierwszy w 1949 roku w sanatorium działającym w dawnym Oficerskim Domu Wypoczynkowym. Pod postacią niewielkiej pacynki wyszedł do małych pacjentów w przerwie zorganizowanego dla nich przedstawienia O krasnoludkach i sierotce Marysi i zapytał:
            – Jak mam na imię?
            Dzieci nazwały go Rabcio, bo z Rabki. Do tego przydomek Zdrowotek, od życzenia, by pomagał widzom dochodzić do zdrowia. Duszek teatru potraktował swoją rolę poważnie, od razu napominając dzieci, żeby były grzeczne i ładnie jadły, choć sam też wyglądał na siedmioletniego chłopca i wjeżdżał na scenę hulajnogą. Ruchliwy, ciekawski i sprytny. Zanim podnosiła się kurtyna, dowiadywał się o życiu dzieci, dla których miał grać, a potem zaskakiwał widownię, wspominając o rzeczach jej bliskich. Zdumione dzieci komentowały: „Skąd on to wszystko wie?!”. Gdy usłyszano o nim poza Rabką, posypały się zaproszenia z mniejszych i większych miejscowości. Tak zaczął nieustające tournée po Polsce.
            Rabcio Zdrowotek – sanatoryjny teatr lalkowy, specjalność Miasta Dzieci, pół wieku bez stałej siedziby

Świadkami narodzin Rabcia Zdrowotka, oprócz leczących się w sanatorium dzieci, byli pracownicy krakowskiego kuratorium, lekarze i dorośli mieszkańcy Rabki. Spektakl O krasnoludkach i sierotce Marysi stworzyli pracownicy Zespołu Sanatoriów dla Dzieci na czele z kierowniczką do spraw pedagogicznych Stanisławą Rączko, która, jak pamiętamy, od początku pracy w Rabce szczególnie troszczyła się o dziecięce potrzeby. To ona jest matką duszka teatru, wzorowanego na lalkach z warszawskiego teatru Baj. Na pomysł teatrzyku kukiełkowego wpadła, by zająć czymś maluchy, skazane na wielomiesięczne leżenie w łóżkach (niektóre musiały w nich pozostawać nawet na czas przedstawień). Kierownikiem literackim zostaje dziennikarz Roman Chrząstowski.
            Teatr montują własnoręcznie. Przenośną scenę urządzają w ten sposób, by dało się ją bez trudności zainstalować w każdym rabczańskim sanatorium i by mogły na niej grać zarówno marionetki poruszane od góry za pomocą sznurków, jak i kukiełki, którymi steruje się od dołu na różne sposoby. Projektuje ją młody plastyk Olgierd Sawicki i wykonuje do spółki z samoukiem z Mszany Dolnej, Stanisławem Ciężadlikiem, którego córka zostanie później jedną z bardziej rozpoznawalnych aktorek teatru. Oni też nadają kształt Rabciowi i innym lalkom.
            „Wchodzimy do pracowni teatralnej. Stanisław Ciężadlik jest właśnie zajęty rzeźbieniem głowy mandolinisty, przyszłej kukiełki, która będzie występować w rewii muzycznej. Władysław Biedroń, specjalista od spraw technicznych, głowi się nad rozwiązaniem ruchu lalki i próbuje, czy reaguje ona właściwie na pociągnięcia nitek. Myśl wystawienia kukiełkowej rewii muzycznej zrodziła się podczas pobytu w Polsce prof. Skupy ze swoim znakomitym teatrem kukiełkowym »Divadelko Spejbla a Hurvínka«. Władysław Biedroń i Stanisław Ciężadlik byli obecni na występach »Divadelka«” – podaje prasa[1].

Krystyna Kachel, autorka książki o historii Rabcia i obecna dyrektorka teatru:
            – Po II wojnie światowej w Polsce powstało dwadzieścia pięć publicznych teatrów lalek. Wcześniej istniały nieliczne, na czele z warszawskim Bajem. Nie mieliśmy takich tradycji, stąd późniejsze inspiracje czeskie, a także rosyjskie. Historie tych placówek są do siebie podobne, ale Rabcio wyróżnia się na ich tle jako jedyny teatr sanatoryjny.
            Rabcio Zdrowotek powstaje z myślą o chorych dzieciach – bezinteresownie, z pasji, chęci zorganizowania im zabawy. Jest fenomenem lokalnym, specyficznie rabczańskim. Angażuje miejscowych górali – rzemieślników, muzyków, aktorów amatorów – nierzadko całe rodziny, kilka pokoleń. „Od dziecka byłem skazany na ten teatr – wspomina Paweł Stojowski, aktor Rabcia, który związał się z nim na trzydzieści lat. – Miałem go dosłownie za ścianą mieszkania, a w domu matkę Dorotę – aktorkę, reżyserkę i autorkę widowisk, oraz ojca Janusza, który był organizatorem przedstawień Rabcia. Przez drugą ścianę sąsiadowaliśmy z Władysławem Biedroniem – szefem teatralnej pracowni. Pan Władysław potrafił znakomicie robić lalki, pozostawałem pod wrażeniem jego czarodziejskich kukiełek. Często biłem się z bratem o to, który z nas dostąpi zaszczytu opuszczenia kurtyny…”[2].
            Jednolitą, wyrazistą oprawę graficzną Rabcio zyska, gdy do zespołu dołączy plastyk z Ciężkowic – Jerzy Kolecki, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, który sprowadza się do Rabki w 1953 roku. Pracuje wtedy jako wychowawca w Nowym Targu, opiekując się kilkunastoletnimi chłopcami, ale czuje się przemęczony, brakuje mu czasu dla siebie. Pewnego dnia, idąc rabczańską ulicą, zauważa plakat reklamujący Rabcia. Zaintrygowany, zgłasza się do zespołu. „Chcemy naszą pracą dać dziecku bogate przeżycia; wierzymy, że uczymy dziecko patrzeć, widzieć, rozumieć i odczuwać, że uczymy wrażliwego, popartego uczuciem i rozumem przeżywania świata, a tym samym wyrabiamy umiejętność dokonywania właściwej oceny i wyboru między dobrem a złem, i przygotowujemy dziecko do świadomego i aktywnego uczestniczenia we współczesnym świecie” – napisze w publikacji z okazji dwudziestolecia teatru[3]. A pod koniec życia doda w rozmowie z wnukiem: „To są bardzo mądre zdania. Nie były adresowane do dzieci, tylko do dorosłych. Ale dziecko podświadomie chłonęło to, co na scenie, i to było najważniejsze”[4].
            Dzieci są zachwycone Rabciem i chcą więcej. Także te miejscowe. O krasnoludkach i sierotce Marysi obejrzy w trakcie trzydziestu ośmiu spektakli ponad dwa tysiące widzów.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.