Dzieci nie płakały

HISTORIA MOJEGO WUJA ALFREDA TRZEBINSKIEGO, LEKARZA SS

Najpierw było drzewo genealogiczne rodziny Trzebińskich wyrysowane starannie przez mojego pradziadka Mikołaja. Oraz zeszyt, w którym pradziadek zamaszystym pismem wypisał wszystkich Trzebińskich, jakich znalazł podczas swoich poszukiwań genealogicznych w poznańskim archiwum i wielkopolskich księgach parafialnych. Tę listę prowadził w języku łacińskim. Zeszyt razem z drzewem schowany był w czarnym pudełku i został przekazany przez pradziadka mojemu ojcu jako ostatniemu męskiemu spadkobiercy noszącemu nazwisko rodowe Trzebiński. Ojciec otrzymał również stempel z herbem do laku oraz sam herb wymalowany kolorami i umieszczony w złotej owalnej ramce. Był jeszcze niewielki stosik ekslibrisów mojego dziadka, widniało na nich nazwisko i oczywiście herb. Tata nie miał do pochodzenia szlacheckiego naszej rodziny nazbyt poważnego stosunku i herb Szeliga wisiał wprawdzie na ścianie, ale w miejscu raczej niewidocznym. Myślał o nim bardziej jako o pamiątce rodzinnej niż oznace wyższości. O ile pamiętam, to raczej mawiał: a jaka tam z nas szlachta, sami plenipotenci cudzych majątków, zubożała warstwa. Ale czarny zeszyt w czarnym pudełku zawsze budził moją ciekawość, był trzymany w szafce, schowany i tylko w obecności ojca mogłam go przeglądać. Aż dorosłam i pewnego dnia znalazłam wśród zbieranych przez pradziadka metryk i wypisów z ksiąg  parafialnych list.

Kwilcz, 15.6.1938.

Wielmożny Pan M. Trzebiński, Poznań

Na pismo z dnia 7 b.m. w sprawie dokumentów Jakuba Trzebińskiego donoszę uprzejmie, co następuje:

Przeszukałem wszystkie możliwe księgi kościelne między rokiem 1750 a 1800, by wpaść na ślady pochodzenia Jakuba Trzebińskiego, jednakże nic konkretnego nie znalazłem. W księdze ślubów w tych latach nie zapisywano imion rodziców. Nie istnieje też z tych lat księga zapowiedzi. W każdym razie nazwisko Trzebiński jest miarodajne, gdyż w księdze ślubu wyraźnie jest zapisane. Tak samo w dokumencie śmierci (w którym niestety rodzice również nie są podani) nazwisko wyraźnie jest podane. Jest jeszcze adnotacja w księdze śmierci, że Jakub Trzebiński osobiście był znany ówczesnemu proboszczowi w Kwilczu. Dzieci Jakuba, które rodziły się w tutejszej parafii, również wyraźnie zapisane są pod tym nazwiskiem.

Zaznaczam jednak, że posiadany przez Pana, a mnie w odpisie przesłany, wyciąg z księgi chrztów parafii Goraj jest wystarczającym dokumentem stwierdzającym pochodzenie Jakuba. Z tego bowiem odpisu wynika wyraźnie, że Jakub jest synem Antoniego Trzebińskiego i Anny Przychodniej. To przecież wyraźnie w odpisie jest zawarte. A że trudno jest znaleźć w Goraju dzisiaj metrykę chrztu Jakuba, to stąd pochodzi, że w owych latach często nie zapisywano do księgi chrztów nazwiska ojca, pisano natomiast np. „Antoniego z Goraja i prawowitej jego małżonki Anny Przychodniej syn”. Nieraz nawet opuszczano jeszcze słowa „z Goraja”. Przy dawnym słabym zaludnieniu wystarczyło takie zapisanie. Proboszcz tego Antoniego znał, parafianie także wiedzieli, o kogo chodzi, i dlatego zapisywano w ten sposób. Tak samo prowadzone są  w większej liczbie wypadku księgi tutejszego kościoła w latach przed 1800 rokiem. A przecież nikt nie przypuszczał, że po 170 latach będzie żył Hitler, który takie będzie kazał czynić poszukiwania.

Ja radzę Panu posłać swoim krewnym uwierzytelniony odpis z wyciągu posiadanego przez  Pana. Mogę panu według życzenia taki odpis sporządzić i uwierzytelnić, a po drugie dołączyć jeszcze poświadczenie, że rodzina Trzebińskich mieszkała na terenie parafii Kwilcz i była zawsze wyznania rzymsko-katolickiego. Takie poświadczenia muszą władzom niemieckim wystarczyć, a często już tak sprawy załatwiałem. Jeżeli więc Pan takie poświadczenia życzyłby sobie, to proszę napisać i przesłać 2,50 zł tytułem opłat.

Zaś za uciążliwą pracę szukania bliższych danych o Jakubie proszę uprzejmie przekazać na kościół mój zł. pięć.

Z poważaniem

ks. Kowalski

Przedostatni akapit listu powiązałam z otoczonymi tajemnicą i rodzinnym wstydem losami Alfreda Trzebinskiego, który – będąc obywatelem Rzeszy – nie uznawał już polskiego „ń” w nazwisku. List wskazywał wprost, kto odpowiada za zainteresowania genealogiczne mojego pradziadka – jego bratanek Alfred. Oczywiście pozostaje kwestia tego, co było pierwsze: hobby pradziadka czy potrzeba wujka, w każdym razie pewne jest, że kontaktowali się ze sobą w tych sprawach, rozmawiali, wymieniali listami. Kiedy w archiwum obozu koncentracyjnego w Neuengamme przeglądałam pozostawione przez Alfreda Trzebinskiego notatki, nagle doznałam dziwnego poruszenia. Na jednej z kartek zobaczyłam wyrysowany starannie i – muszę przyznać – z widocznym talentem, herb Szeliga. Ten widok uderzył mnie. Nie mogłam się uspokoić, bo ikonografia tego herbu tak mocno wrosła we mnie, towarzysząc mi od najwcześniejszego dzieciństwa, że wydawał mi się on niemal moją własnością. Być może dopiero wtedy, gdy zobaczyłam ów herb wyrysowany ręką mojego wujka, podpisany i przeznaczony dla jego córki, dotarło do mnie, że on naprawdę jest moim krewnym. Natomiast miejsce, w którym się to stało, w poobozowym baraku, uzmysłowiło mi namacalnie jego udział w tej najgorszej z historii ludzkości.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.