Było to lato, gdy umarł Coltrane, lato miłości i zamieszek, lato, gdy przypadkowe spotkanie na Brooklynie pchnęło dwoje młodych ludzi na drogę sztuki, miłości i wspólnej pracy. Patti Smith została poetką i piosenkarką, a Robert Mapplethorpe rozwijał swój prowokacyjny styl w fotografii. Niewinni, oddani sztuce, przemierzali Nowy Jork od Coney Island po Czterdziestą Drugą Ulicę, aż dotarli do słynnego okrągłego stołu w lokalu Kansas City, w którym brylował krąg przyjaciół i wyznawców Andy’ego Warhola. W 1969 roku para zamieszkała w hotelu Chelsea i weszła do środowiska ludzi okrytych – dobrą i złą – sławą, wpływowych artystów z barwnej cyganerii. To tam dwoje dzieciaków zawarło pakt, że będą się o siebie troszczyć. Poniedziałkowe dzieci zaczynają się jako historia miłosna, a kończą jako elegia. To także hołd złożony Nowemu Jorkowi na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, jego pięknu i jego demonom. To prawdziwa baśń, portret dwojga młodych artystów w przededniu sławy.
W „Poniedziałkowych dzieciach” Patti Smith, matka chrzestna punk rocka, niejednego zaskoczy: pisze bowiem list miłosny, który jest nie tylko pożegnaniem kochanka i przyjaciela, ale też intrygującym, bo bardzo osobistym obrazem zmierzchu lat sześćdziesiątych, jednej z najbarwniejszych epok minionego stulecia, z ich idealizmem, naiwnością i często straceńczym szaleństwem.
W scenerii, którą tworzą opanowane przez bohemę hotele czy undergroundowe kluby, toczy się tu nowojorska odyseja dwojga zbuntowanych i utalentowanych młodych ludzi, tytułowych ’dzieci’, które, jak bohater „Buszującego w zbożu”, nie godzą się na dorosłość.
Wyznawców Patti Smith i Roberta Mapplethorpe’a nie ma co namawiać na tę książkę. Czekają na nią od dawna. Ci zaś, którzy słyszą o tej dwójce po raz pierwszy, mają szansę się zrehabilitować. W nagrodę dostaną takie zdanie: „Jesus died for somebody’s sins, but not mine”. Pierwszy raz usłyszałem ten tekst w połowie lat osiemdziesiątych, w czasach „mszy za Ojczyznę”. Brzmiał grzesznie i kusząco. To książka o wielkiej miłości i o tym, że słowa „nie rozdzielimy się” mają większą siłę od słów „miłość do grobowej deski”. O tym, jaka jest cena niezależności autorskiej, i o tym, że ostre celebryckie światło lubi być bardzo kontrastowe.
Chociaż nigdy nie zasłuchiwałam się twórczością Patti Smith, zawsze byłam fanką barwy jej głosu. Imponuje mi swoją autentycznością, kroczeniem pod prąd, niedoścignionym intelektem, naturalnym, nieco męskim wizerunkiem. Jest tylko jedna taka Patti, po prostu.
Poniedziałkowe dzieci to nie tylko poruszająca historia bezgranicznej miłości, ale także studium stawania się artystą, dojrzewania do swojej roli. A Nowy Jork z początku lat siedemdziesiątych podlany beatnikowym sosem z rock and rollem w tle smakuje wyśmienicie!
[…] ta książka ma w sobie wszystko, co sprawiło, że Nowy Jork lat siedemdziesiątych był tak ekscytujący — jest opowieścią o lęku i biedzie, o powadze, ale i optymizmie sztuki, o poczuciu bycia spadkobiercą i kontynuatorem wielkiej sztuki z przeszłości. To była niewielka artystyczna społeczność, z uwagą obserwowana przez media, która rozkwitła w momencie, kiedy Nowy Jork stał się kulturalnym centrum zachodniego świata.
Sposób pisania Smith bierze czytelnika za frak i brutalnie wciąga do świata pełnego bezdomnych, pozbawionych nadziei na przyszłość, nocy spędzanych na ławce w parku, brudu i ubóstwa prowadzącego na granicę śmierci. Równocześnie chwyta za serce niezdefiniowanym rodzajem miłości łączącej autorkę i Roberta Mapplethorpe’a. Miłości nieoczywistej i dalekiej od romantyzmu. „Poniedziałkowe dzieci” mogły być stereotypową, amerykańską opowieścią „od zera do milionera”. A jednak nie są. Ta boleśnie prawdziwa historia motywuje do podążania za marzeniami. Zachęca, by w razie wyrzucenia za drzwi spokojnie zapalić papierosa, a potem wrócić oknem.
Kultowa pozycja to rozliczenie z miastem, które nigdy nie śpi, nie spało ani nie dawało spać swoim mieszkańcom. Nikt nie pisał tak o tym, co działo się w hotelu Chelsea…
Czyta się to wszystko jak opis idealistycznego marzenia zamieniającego się w rzeczywistość, ale też jako wyjątkowy romans, dla którego motorem jest nie pożądanie, tylko sztuka.
Genialny fotograf i wspaniała piosenkarka. Przez lata byli parą i ślubowali sobie miłość aż po grób. I słowa dotrzymali. On zmarł na AIDS, ona napisała o ich związku poruszającą książkę.
„Poniedziałkowe dzieci” to wzruszająca, czasem – w sposób charakterystyczny dla twórczości Smith – sentymentalna, proza poetycka, to także powieść inicjacyjna. Przede wszystkim jednak „Poniedziałkowe dzieci” są też książką o miłości. Nie tylko tej Roberta i Patti, bo i kochankowie – Howard Michaels, Allen Lanier, Fred Smith, Samuel Wagstaff czy David Croland – to postacie nietuzinkowe, z którymi związki obojga bohaterów były nie mniej interesujące.
„Poniedziałkowe dzieci” to niewątpliwie jedna z najważniejszych książek, jakie czytałem przez ostatnie lata. Surowa, ale przesycona ciepłem. Prosta, a jakoś poetycka. Kronikarska, ale umykająca niewolniczemu przywiązaniu do faktów.
Wiosną tego roku wydała znakomity album „Banga”, a w październiku do polskich księgarń trafiła jej znakomita autobiografia „Poniedziałkowe dzieci”. Książka zdobyła w 2010 roku amerykańską nagrodę National Book Award i została entuzjastycznie przyjęta nie tylko przez fanów artystki, ale też czytelników, którzy do tej pory nie zetknęli się z jej muzyką.
Ta książka to relacja z epoki, kiedy Nowy Jork stawał się kulturalnym centrum zachodniego świata, ale jeszcze nie mógł w to uwierzyć, oglądając się jak przez ostatnie 100 lat na Europę. Amerykańska awangarda czyta wciąż Rimbauda, Brechta, ogląda Godarda i Brassaia i odbywa rytualne podróże do Paryża.
„Poniedziałkowe dzieci” to przepięknie (nie bójmy się tego słowa!) napisana opowieść o prawdziwej przyjaźni. O przyjaźni naznaczonej poświęceniem i oddaniem. Proza Patti Smith tak bliska jest poetyckiej frazie, że nie sposób oprzeć się wrażeniu, że mamy do czynienia z literaturą naprawdę wybitną. Magiczny świat wykreowany przez autorkę oferuje nam nie tylko wspaniałą i arcyciekawą narracyjną ucztę, ale także prawdziwe intelektualne święto.
